"Валерий молан шортын"

- Ну, таче свежий лум лумын, Санька изат адак рывыж кучашыже кая-чай, - маньым мый икшывем-влаклан. – Теве теҥгече ик рывыж коваштыжым шке ужым, тока кученам мане, - ойлем.
- А мый Санька изайын луй кучымыжым икана ужым, - манеш Валерий эргымже.
- Ну-у! – манам мыйже öрын. – Луйымак кучен вара?
- Луйым! Шке ужым!
Эргым пеш куанен, шинча чолгыжын, шÿлештын, ойлаш вашкынеже. Кидше дене ыштылеш, умшаж дене йÿкымат луктын ончыктынеже… Очыни, каласкалаш тыршымыже годым Санька изаж дене кузе коштмыжат раш сÿретлалте.
- Ме купыш кайышна, - каласкала. – Санька изай мемнамат Саксей Льоник ден когынянам наҥгайыш.
- А веет пычал йымак логалыда ыле гын?
- Уке, Санька изай ида лÿд, мане. Ме чашкерыш шуна, Санька изай кож вуеш луйым ужо. Вара лÿен нале. Луйжо так тöршталтыш, так укш кокла гыч унчыли-вуйын ÿлык камвозо!
- Кучышак?
- Кучыш, шке ужым, товат!
Мыйже ÿшаныдымала лÿмын йодыштам.
- А луйжо могайрак ыле?
- Пырсла коеш, лапка йолан, сур-шемалге тÿсан.
- Мемнан Дружок пийна кугыт уло?
- Уке.
- А ушкал гайрак лиеш?
- Уке, изи!
- Мÿкш гайрак? – палыдыме гай йодыштам.
- Ойлем вет, пырысла коеш. Только пырыс деч кужу, почшат кужу да пеш лÿштра. А молан тудын почшо пеш лÿштра? – кенета мый дечем йодеш.
Тидын нерген кенета йодмыж дене мыйым, чынакак, йöршын ÿшандарыш. Уждеак тудо тыге ок йод ыле.
- Кученак тугеже, - манам. – А почшо лÿштра тудлан ик пушенге гыч весышке «чоҥештылашыже» кÿлеш. Тушман поктымым шижеш гын, тудо писын-писын пушеҥге гыч пушеҥгышке тöрштыл шылаш тÿналеш. Мÿндыр коклам тöрштен кертмыжлан кöра тудым чоҥешта, маныт.
- А колышт, - кенета уэш йодам, - сусыржо кушеч лийын? Вуй гыя але капше гычак? Вет луйым пеш кучен моштыман. Тудо шергакан янлык, мастер охотниклан веле посна разрешений почеш кучаш пуат.
Сусыржым мый ыжым уж, - ÿшаным йомдарыме семын чур ончалын, Валерий мане.
- Шинча гычак ала лÿен? Мастар охотник шинчаж гычак лÿен налеш. Вÿржö вуйыштыжо огыл ыле?
Валерий шарнаш тöчен, мыйым тура онча.
- А тудо ужынжат огыл! – кенета аваже мемнан мутланыме коклашке пурыш.
Тудо але марет пöрт кÿварым мушкеш ыле. Тиде чыла мутланыме коклаштына йÿкымат ончычшо ыш пу. А ынде руал пыштымыла Валерийым «шойыштат» маншыла каласен шындыш.
- Ужынам скала! – Валерий манят, пеленем койкышто кийыме лугыч юж! мунчалтен волыш, койка йымаке шыле. Тушеч тунамак уууу! шортмо йÿк шергылташ тÿҥале.
- Мо лийыч, Валерий? Мо лийыч? – кенета тыгай мучашлан öрын, мый йодаш точем. – Вет нигоат тыйым нимом ыш ыште?
- Авайже воштылеш! – орланыме йÿк дене кычкырал колтышат, уэш пеш кугунак урмыжалтен колтыш.
Мом ышташ? Йоча, чынжымак, йöршын орланен! Тудлан огыт ÿшане, а тудо тыге ÿшандаренак але гына каласкалаш тыршыш. Ужмыжымак чынже дене каласкалыш.
- Валерий, - сöрвалем, - лек, тол, воч пеленем. Аватше вет так гына ойлен, мыскаралан.
- Так огыл! Кызытат воштылеш-ыс?
Аваже, чыҥак, уэш утен каен воштылаш тÿҥалын ыле.
- Йоча шортеш, а тый воштылат! – чараш тöчен ойлем. – Можо тушто келшен?
- Оккÿллан шортмыжо пеш оҥайын коеш! – воштылынак ойла ватем.
- Нимогай оҥайже тушто уке, - манам. Шкеже «чарне» маншыла, мушкындым ончыктем. – Йоча, чынжымак, луй кучымым ужын, а тый тудым воштылтышыш савырет, от ÿшане.
- А мый, чынжым манаш гын, - воштылмыжым чарнен, ойла аваже, - луйжым шкежат ужын омыл. Кызыт «тиде мо?» манын ончыктат гынат, ом пале, - манеш. – Так асе воштылам. Ит магре, Валерий, - ÿедеш. – Вет мый ÿшаныдымым дене огыл, а мыскаралан, вараже кенета маграш тÿналметым ончен воштыльым.
- Шкеже миен ужын огыл да, - Валерий шуялта.
Койка йымач лекте, пеленем уэш возо. Мый ончычшо так, шинча-вÿд деч посна шортеш, шонышым. Но пеленем вочмекыжат але ятыр жап тудо нужыклен кийыш, шинчажым ÿштышто. Вара иже гына тыпланыш, мутланаш йöрале лие.
- Луй коваштыжым сдаваен мо? – эркынрак чаманен йодам.
- Ом пале, - ойла.
- Теве эрла каенак ончена. Теве иктаж мераҥ почшымат йодын кондена.
- Молан? – йодеш.
- Онжо, шуршо шуко улмо годым, шоҥгоен-влак мераҥ почым помыжыш опта тыле. Шуршо тушан шуко погына, эрдене луктын почкат ыле. А тый пырыс игетым модыкташ тÿҥалат. Теве ужат, шонго аваже лектын каен йомо, а игыжлан нигö дене модаш. Тый тудым модыкташ тÿҥалат.
Валерий йоршын лыпланыш. Охотник Санька изаж почеш коштмыжым тек ойлымыжо садак ыш шу гынат, тидым-тудым изиш кутыркалышна. Вара вашке тудо мален колтыш.
- Йоҥылыш лийым, - ойла аваже.
- А тый изиш йочан кумылжым чамане, - ойлем мыйже.

С.М. Кушаков
28 декабрь 1959 ий