"Кыша почеш"

Икана мый, уремыште модын коштыемла, пошкудо Санька изайым ужым. Тудын вачыштыже пычал, тупыштыжо – котомка кечат, шкеж ош халатым чиен. «Охотыш кая», - шоналтышым. А мый охотыш кошташ пеш йöратем. Пычалемже уке, но Санька изай деч йоде шым чыте.
- Санька изай, охотыш кает мо? – йодам.
- Охотыш, - манеш.
- Мыйымат нал, пожалысте, - манам. – Мыят пеш мийнем.
- Айда, - манеш, - тарване.
Мый пеш йывыртышым. Тарванымыже-можо, урем гыч вигак почешыже кайшым. Теле гынат, кече пеш йÿштак огыл ыле. Каваште пыла туке, лумат ок лум.
- Таче кече пеш сай, - манам мый. – Лачак охотыш кошташ.
- Э-хе, - манеш Санька изай. – Тудо утыжым мутланаш ок йöрате.
Пÿнчеран чордашке миен шуна. Ятыр коштна. Тумерышкат лекна. Нимат уке. Купшÿльым гына лÿен нална.
- Тидым ит шу, - манеш, мыланем пуышыжла. – Тудым ме шашкылан пыштына. (Тыгай изи янлык уло).
Тышеч ме Кукшенер ял мучашке миен лекна. Туштыжо кышам ужна.
- Тиде рывыж кышы, - манеш Санька изам.
Шкеже чот куаныш! Чынак, ик кашаже шуяка, пеленже весе, изирак ыле.
- Шуяка кышаже – узын, а изиракше – ава рывыжын, - умылтара мыланем охотник.
Ме кыша почеш Олык-Тÿр ял мучашке миен лекна. Тушеч кыша Стапан ял могарыш кая. Ме – адак кыша почеш. Кермыч сарай деке миен лекна. Умбакше ыжна кай. Кермыч сарайыш пурышна. Тыште мыланем Санька изай пычалжым лÿяш пуыш. Мый пеш йывыртышым.
- Теве сарай вес мучаште тореш оҥа уло тушан логалте, - мыланем ончыкта.
Мый виктышымат, лÿен колтышым. Пычал мыйым комдык чумал колтыш.
Трук тиде жапыште пий чот опташ тÿҥале. Ме куржын лекна. Пий уала коклаште мераҥым пеш поктылеш! Мераҥ уала кокла гыч кудал лектат, пеш чот Олык-Тÿр ял могырыш чымалте! Пий – почешыже. Но пий шеҥеглан кодеш да кодеш. Ме ончышо öрткен шогална, варажым меат поешышт кайышна. Пий йÿк умбалне да умбалне шокта. Варажым йоршын шыпланыш. Мераҥым Пий савырен конден ыш керт.
Кыша почеш каен, ме уэш Олык-Тÿр ял деке миен лекна. Мераҥ тыште кышажым йомдарынеже улмаш. Иктаж кум-ныл метрым öрдыш тöрштен кает. Но Пий йомдарен огыл, почешыжак поктен. Тидым ме кышаж гыч ужна. Меат – адак кыша почеш. Кыша ик еҥын пакчашкыже пурен. Пий кыша – почешыже, меат тушкак. Кыша пасушко лектын. Ни пий, ни мераҥ – огыт кой.
Пасу корныш лекнат, ик еҥым вашлийна.
- Куш коштыда? – тудыжо йодеш.
- А так, кыша почеш, - манеш Санька изай.
Еҥ вашкышын ок кой, шоям гына оҥарыҥеже.
- Ме, - манеш, - Белоруссийыште служитлышна. Тушто вот мераҥ шуко ыле! Ой, шуко! – ышталеш уэш, пеуйто тудлан ала-кö ок ÿшане. Вара тамакшым луктат, пыжыктен, каласкалаш öнарыш: - Икана мемнан дозорыш шогалтышт. Йÿдым дозорышто шогымына годым мераҥ-влак пеш мият ыле. А ик салтак, ала-мо шонен, автомат дене кум очередьым пуэн. Тунамак командир-влак пеш писын кудал тольыч. Саде салтакетым трибунал ончылан шогалтышт.
- Йöра, тыйын трибунал йомакет сай, а ме умбакла кайнена, - мане Санька изай, колышт шуктыде.
Ме, тарванен, еҥетым коденак, кайышна. Шкеже мераҥымак вурсена. Мыйже ойлем:
- Каварен кертдыме мераҥ, - манам. – Тынар пийлан поктылыктымеш, шкеак сдаватлалтам ыле!
- Э-э, - манеш Санька изам, - кö але мо туге шке сдаватлалтеш? Окмак мо? Нимо шке ок сдаватлалт! – мераҥым моктымо гай пенгыдемдыш.
Ошкылына, мемнан пийна мераҥлан шке сдаватлалт толеш! Ваштарешна кыша почешыже мöҥгеш, мемнан кычалын, толын. Шкеже ноен, шÿлештылеш веле! Мыят, пийым ончен, чылт ярнымем шижым. Шагал мо куржтална! А ик мыскаражым адак ойлыде ом чыте. Тиде мераҥым авыркалаш тöчышемла лие.
… Санька изай мыланем мераҥ кушто улмым ончыктыш, кушеч авыралаш кÿлешымат каласыш. Мераҥ тунам телефон меҥге воктен шинча ыле. Мый телефон меҥге йыр куржын савырнышымат, мераҥ деке лишемаш тÿҥальым. Мераҥ, але тудым огыт уж, шона. Лумеш туртын возынат, шинчажым савыркален кия, йырак ончштеш. Мый мераҥ дек коло метр наре шым шу, а саде мераҥетын тарванымыжымат ужын шуктен омыл, тудо ала-куш шумеш кудалынат шуын шогалын! Кок йол ÿмбаланже шогалынат, кыдалжым кучен, воштыл шогышыла койын шога! Чылт мемнам игылтеш!
- «Ну, чыте-э, - шонем орланымем дене. – Сейчас тиде корем лукешет верештат!» Тораште огыл, коре мыле.
Ме саде корем деке, а мераҥ кудалынат колтыш! Мый – почешыже. Мераҥ кукшо серыш кудалынат кÿзен кайыш! Тöршталтыш гына! А мый – шогенак кодым. Корем серышкет кÿзенат ом керт.
Тиде жапыште пычал йÿк кенета шоктыш. «Верештыч!» - шоналтышым. Йывыртымем дене писын удыркалаш тÿҥальым. Пыкше кÿзен шуым. Корем серыште нигö уке. Умбалне гына ош халатын еҥ коеш ыле. Мый – тушко. Санька изай воштылын шога!
- Ну, таче тиде мераҥетым кучен кертына мо? – манеш.
- Ала, - манам мыят. Йылмемат виеш савырна, йыжыҥ пытен.
Кас марте коштна, мераҥым кучен ыжна керт. Нимо шот муде, ик купшÿльо дене мöҥго пöртылна. Тыге мый охотникын ойгыжымат изиш палышым.

Валерий Кушаков, 8 «б»
1968 г.

  К содержанию "Мемнан ялна"